We staan allemaal op met schermen en gaan er – vaak zelfs letterlijk – mee slapen. Het is dus niet verwonderlijk dat ook je peuter enthousiast naar je smartphone of tablet grijpt zodra de kans zich voordoet. Maar zijn die toestellen wel geschikt voor de allerkleinsten? Kan je een tweejarige al mediawijs maken? En hoe voorkom je drama als de schermtijd er weer op zit? Ellen Eurlings van Veilig Online zet enkele handige tips op een rij.
Dé ideale leeftijd bestaat niet
Volgens onderzoek van Mediawijs is de gemiddelde leeftijd waarop kinderen tv beginnen kijken 13 maanden. De eerste activiteiten op de smartphone volgen op een gemiddelde leeftijd van 2 jaar en 7 maanden, tablets worden doorgaans een maandje later geïntroduceerd.
‘Hoe meer schermen je peuter ziet, hoe liever hij of zij ermee aan de slag zal willen. Dat is eigen aan kinderen: ze willen ons nabootsen’, weet Ellen Eurlings. ‘Zijn er bij jullie amper schermen in huis, dan is er waarschijnlijk minder interesse. Dat is ook prima. Dé ideale leeftijd om je kind hiermee te laten kennismaken bestaat niet. Je voelt als ouder het beste aan wat past bij de ontwikkeling van je kind én binnen jouw manier van opvoeden.’
Wel adviseert Eurlings om de kennismaking geleidelijk aan te laten verlopen. Om die reden kan je er ook nooit te vroeg mee zijn. ‘Vergelijk mediagebruik met leren fietsen. Eerst heeft je kind een loopfietsje, later eentje met trappers. Op een veilige manier oefenen jullie de trapbewegingen, terwijl jij je kind nog vasthoudt en ernaast blijft lopen. Als je voelt dat het goed gaat, los je een beetje. Na een tijdje lukt het echt alleen. Dan maken jullie samen fietstochtjes en leg je onderweg uit waar je kind moet rijden en waar het op moet letten. Hetzelfde geldt voor digitale toepassingen. Je begint op kindermaat. Samen ontdekken jullie de digitale omgeving, de bijhorende regels en eventuele gevaren. Zo geef je je kind de juiste bagage om later zelf verder te kunnen.’
LEES OOK > Hoe ga je om met schermtijd bij je peuter?
Maak van schermtijd ‘wij-tijd’
Wil je jouw kind de beste omkadering geven, probeer dan zo veel mogelijk samen plaats te nemen voor een scherm. ‘Natuurlijk kan de tv of tablet soms dienst doen als babysit. Iedereen gebruikt schermen wel eens op die manier, je moet je hier absoluut niet schuldig over voelen. Al blijf je best in de buurt zodat je je kind kan zien of hoort wat er op het scherm gebeurt’, zegt Eurlings.
‘Maar daarnaast zijn schermen een uitstekende manier om interactie te creëren en betrokkenheid te tonen. Kijk eens samen naar een filmpje en ga erover in gesprek. Wat heeft je peuter gezien? Wat vond hij of zij leuk? Als je die gewoonte nu al kweekt, komt dat zeker nog van pas wanneer je kind ouder wordt. Het heeft dan al geleerd om je in zijn of haar belevingswereld toe te laten.
Ook samen een spelletje spelen op de tablet is een uitstekende vorm van quality time. Als je peuter een echte toren bouwt, wil het die maar al te graag tonen aan mama en papa. Hetzelfde geldt voor een digitale toren. Het liefst van al wil je kind zelfs dat jij er zelf ook een maakt, zodat jullie die ervaring delen. Grijp dus de kans aan om samen op digitale ontdekking te gaan.’
Kies mee waarnaar je kindje kijkt
Als je samen met je zoon of dochter voor het scherm zit kan je in het oog houden welke content er passeert. Of kies al op voorhand voor een veilige digitale omgeving. ‘YouTube Kids is een kindvriendelijk platform waar bijvoorbeeld geen filmpjes met geweld gaan opduiken. Ook via de Ketnet Junior app kan je je kroost door video’s laten swipen. Disney+ en Netflix bieden de mogelijkheid om een kinderprofiel aan te maken, waar eveneens uitsluitend gepaste content te zien is.
Hou er wel rekening mee dat dit soort systemen jou als ouder niet vervangen. Kinderen leren snel hoe ze bepaalde zaken kunnen omzeilen. Jij blijft dus de belangrijkste persoon om het online gedrag van je kind in het oog te houden.’
Komt je zoon of dochter op een of andere manier uit op een filmpje dat niet past bij zijn of haar leeftijd? Reageer dan rustig en leg uit waarom het niet geschikt is. ‘Panikeer niet en word zeker niet boos. Anders zal je kind de volgende keer niet meer geneigd zijn naar je toe te komen als er iets raars op het scherm verschijnt.’
Naast (teken)films bestaan er heel wat spelletjes specifiek voor jonge kinderen, zoals Lego Duplo, Fundels, Toca Boca, Mini Sago, Cowly Owl en De wereld van Nijntje. ‘En er zijn fantastische educatieve video’s te vinden over onderwerpen als het dierenrijk, of muziekinstrumenten. Of instructievideo’s, over hoe je slijm maakt, dingen bakt, knutselt, je verkleedt als prinses,… Zeker sinds corona hebben heel wat kleuterjuffen zulke leuke content online geplaatst. Ideaal om samen te bekijken én samen mee aan de slag te gaan.’
LEES OOK > De positieve en negatieve effecten van schermtijd
Creëer gewoontes en afspraken
Krijgt jouw peuter steevast een driftbui als het tijd is om de tablet of smartphone op te bergen? Dat is op zich niet verwonderlijk, iederéén krijgt hier wel eens last van. ‘Bij ons thuis noemen we zulk gedrag een tv-hoofdje’, lacht Eurlings.
‘Je moet weten dat kinderen tijd nodig hebben om over te schakelen van de ene activiteit op de andere. Dat is ook het geval bij offline spelletjes, maar bij een scherm nog iets meer omdat het zo’n makkelijke bezigheid is. Je kind wordt geëntertaind zonder veel moeite te moeten doen. Gaat het scherm uit, moet het zelf actie ondernemen. Je kan je zoon of dochter dan helpen door duidelijk een nieuwe activiteit in te luiden, zoals met de blokken spelen of eten. Trouwens, zelfs voor volwassenen is zo’n switch niet makkelijk!’
Daarnaast maken goede afspraken goede vrienden. ‘Je kan een zandloper op tafel plaatsen bij het begin van de schermtijd. Zo weet je kind hoe lang het nog kan spelen of kijken, en zal het minder protesteren dan als je plots zou aankondigen dat de tijd om is. Hier bestaan ook handige tools voor, zoals Time Timer. Wil je de kans op protest nog kleiner maken, sluit dan niet meteen af, maar wacht tot het filmpje of het spelletje uit is. Niets is zo vervelend als iemand die een verhaal halverwege afbreekt, toch?
Ook kan je een vast schermmoment inbouwen in jullie dag- of weekplanning. Vlak na het eten bijvoorbeeld, of op zondagvoormiddag. Uiteraard kan je hier eens van afwijken, maar op die manier ontstaat wel een voorspelbare routine.’ Probeer de schermtijd wel minstens een halfuur voor het slapengaan te plannen, aangezien het blauwe licht dat schermen uitstralen niet zo goed is voor de nachtrust.
LEES OOK > Schermtijd tijdens het eten: hoe ga je daarmee om?
Geef zelf het goede voorbeeld
‘Ouders stellen vaak de vraag hoe lang kinderen maximaal naar een scherm mogen kijken. Maar daar bestaat geen eenduidig antwoord op. Dat hangt af van de manier waarop je kind daarmee omgaat, en de opvoeding die je zelf wil bieden. Maar het is wél belangrijk om een gezonde balans te bewaren tussen schermtijd, offline activiteiten zoals gezelschapsspelletjes of knutselen, en beweging’, voegt de experte eraan toe.
‘Als je kind pas twee jaar is, zal hij of zij misschien nog geen uren bezig willen zijn met een scherm. Na tien tot twintig minuutjes richten de meeste peuters hun aandacht ergens anders op. Daarom duren de meeste filmpjes zo kort: langer kunnen ze zich niet concentreren. Maar raakt je zoon of dochter toch in de ban van autoplay, of stijgt de interesse met het ouder worden, dan is het nuttig dat je als ouder toeziet op dat evenwicht en duidelijke afspraken maakt.’
Wat hierbij een wereld van verschil kan maken, is zelf het goede voorbeeld geven. ‘Stel jezelf de vraag of het nodig is om meteen naar je gsm te grijpen als er een bericht binnenkomt tijdens het avondeten. Of die tv altijd moet aan staan. Of je ‘s avonds echt voor de laptop moet zitten terwijl de kinderen nog wakker zijn. Natuurlijk is dat soms nodig, maar op andere momenten is het misschien eerder een automatisme. Onlangs zei mijn tweejarige nog “Nee mama, geen gsm”, toen ik met mijn smartphone bezig was aan tafel. Een betere eye-opener kan je haast niet krijgen.’
Veilig Online is een initiatief van de Gezinsbond en Child Focus. Je kunt er terecht voor vormingen over mediaopvoeding (sociale media, privacy, gamen…) en kan zelf ook aan de slag met de online modules. Er is ook een thema ‘Digipeuters en -kleuters’, specifiek voor ouders van peuters en kleuters.
Tags: schermtijd